Anne adaylarının yaklaşık kırk hafta süren mucizevi hamilelik yolculuklarında en büyük arzuları bebeklerini sağlıkla kucaklarına almaktır. Kırk hafta, anne adayları için sonunu beklemesi oldukça zor olan, sabırsızlıkla dolu bir süreç olabilir. Ancak bahsi geçen ve hamilelik sürecini temsil eden yaklaşık kırk haftanın aslında bebeğinizin gelişimi için ne kadar önemli olduğunu erken doğum durumunda fark edebilirsiniz. Otuz sekiz haftalık sağlıklı gelişim döngüsünden önce gerçekleşen doğuma erken doğum ve erken doğum sonucu dünyaya gelen bebeklere ise prematüre bebek adı verilir. Prematüre bebekler, gelişim süreçlerini sağlıklı şekilde tamamlayabilmek için uzun süre tıbbi desteğe ihtiyaç duyabilir. Tıbbi destekle uygun gelişim seviyesine erişen prematüre bebekler, ebeveynleri tarafından sağlanacak özenli bir bakıma ihtiyaç duyar. Çünkü prematüre bebeğiniz, ideal gelişim gösteren bebeklere kıyasla daha özel gereksinimlere sahip olacaktır. Yazımızın devamında prematüre bebeklerin gelişim süreçlerinde karşılaşılabilecek zorluklar hakkında ihtiyaç duyabileceğiniz tüm bilgilere ulaşabilirsiniz!
İçindekiler
Prematüre Bebeklerin Karşılaştığı Sağlık Sorunları ve Tedavi Yöntemleri
Anne karnındaki gelişim süreci, bebeklerin tam ve sağlıklı doğabilmesi için oldukça önemli bir süreçtir. Bebeğinizin vücudu, organları ve becerileri; haftadan haftaya gelişim gösterir. Çeşitli sebeplerle yaşanan erken doğum sebebiyle bebeklerin gelişim süreçleri kesilebilir. Özellikle otuz dört haftadan erken doğan bebeklerde ciddi sağlık sorunları ve hatta hayati tehlike görülme olasılığı oldukça yüksektir. Peki, prematüre bebeklerde görülme olasılığı oldukça yüksek olan sağlık sorunları ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Nörolojik Problemler
Bebeklerin ilerleyen dönemde çeşitli bilişsel ve gelişimsel becerileri uygun şekilde gerçekleştirebilmeleri için anne karnında gösterdikleri gelişim oldukça önemlidir. Prematüre bebeklerin birçoğunda beyin gelişimi ideal ölçülerde tamamlanamadığından dolayı çeşitli gelişimsel gerilikler gözlemlenebilir. Ancak prematüre bebeklerin karşılaşabileceği nörolojik risklerin en büyük “serebral palsi” hastalığıdır. Prematüre bebeklerin beyin kanaması geçirmesi ya da bu bebeklerin beyinlerinin uzun süre oksijensiz kalması sonucunda serebral palsi hastalığı ortaya çıkar. Prematüre bebeklerde serebral palsi hastalığı ilerleyen dönemde gelişimsel, bilişsel ve sosyal geriliklere sebep olabilir. Bu sürecin çocuk nörologları, çocuk gelişim uzmanları ve fizyoterapistler tarafından yakından incelenerek yönetilmesi sonucunda bebeklerin ilerleyen dönemde serebral palsi sebebiyle karşılaşabilecekleri problemler azaltılabilir.
Görülme sıklığı daha az olmasına rağmen etkin bir tedavi yöntemi bulunmaması sebebiyle risk oluşturan “periventriküler lökomalazi” hastalığı ise beyin dokusunun ölmesi sonucu meydana gelir. Kalıcı hasar bırakma riski oldukça yüksek olan bu hastalığın belirtileri uzun süre fark edilemeyebilir. Ancak ve ancak USG ve MR taramaları ile tespit edilebilen bu hastalığın bebeğiniz üzerindeki etkileri ise uzun dönemli takip sonucu görülebilir.
Akciğer Anomalileri
Anne karnında bebeklerin en son gelişen organları akciğerlerdir ve dolayısıyla solunum sisteminin tam ve sağlıklı işlev gösterebilmesi için anne karnındaki gelişim döngüsünün tam anlamıyla gerçekleşmiş olması oldukça önemlidir. Prematüre bebeklerin birçoğunda akciğer anomalileri görülme olasılığı oldukça yüksektir. Prematüre bebeklerin birçoğu doğumdan sonraki birkaç hafta boyunca kendi başlarına nefes alabilme konusunda zorluk yaşayabilir. Bu durumda bebekler, steril kuvöz ortamına alınarak ventilatör adı verilen bir cihaza bağlanır. Ventilatör cihazı, bebeğinizin soluk alıp vermesine yardımcı olur. Bebeğiniz kendi başına solunum gerçekleştirebilecek yetiyi kazandığında ventilatör kullanımı sona erer.
Bebeklerde aort damarı ile akciğer atar damarı arasında bağlantı sağlayan kanalın kapanamaması durumunda ortaya çıkan ve solunum zorluğuna sebep olarak kalbi yoran bir başka durum ise, büyük oranda ilaç tedavisiyle iyileştirilebilse de kimi zamanlarda ameliyat gerektirebilir.
Prematüre bebeklerde bağışıklık sistemi, normal gelişim gösteren bebeklere kıyasla daha zayıftır. Bu durum bebeklerin çeşitli hastalıklar kapmasına da sebep olabilir. Özellikle RSV adı verilen bir virüsün yol açtığı zatürre hastalığı, prematüre bebeklerde sık karşılaşılan hastalıklardan biridir. Prematüre bebeklerde zatürre kendini sık soluk alıp verme, huysuzluk ve solunum zorluğu ile belli edebilir. Bu durumda bebeğinizi en yakın sağlık kuruluşuna götürmeniz önerilir. Uygun tedavi yöntemleri sayesinde prematüre bebeklerde zatürre, kalıcı hasar vermeden tedavi edilebilir.
Dolaşımsal Yetersizlikler ve Kan Değeri Problemleri
Prematüre bebeklerde dolaşım bozuklukları sık karşılaşılan komplikasyonlardan biridir. Dolaşım bozukluğu sebebiyle prematüre bebeklerde organ yetmezliklerine kadar ilerleyebilen problemler oluşabilir. Bu riskleri önleyebilmek için prematüre bebeklerin yeterli süre boyunca kuvözde, yoğun bakımda tutulması gerekir. Dolaşım problemleriyle ilgili en sık karşılaşılan hastalık ise halk arasında “sarılık” olarak bilinen durumdur. Prematüre bebeklerde sarılık görülme sıklığı oldukça yüksektir. Sarılığın tedavisi ise sağlık kuruluşlarında gerçekleştirilen “fototerapi” yöntemi sayesinde oldukça basittir. Buna göre sarılık hastalığına yakalanan bebekler özel dalga boylarına sahip ışıklarla çevrili kuvözlerde tedavi altına alınır.
Prematüre bebeklerde kan değerlerinde yetersizlik de sık karşılaşılan durumlardan biridir. Buna göre özellikle yeni doğan döneminde bebeğe demir, magnezyum ve kalsiyum takviyesi yapılarak iskelet ve kas sistemi güçlendirilir.
Prematüre bebeklerin kan şekeri seviyeleri de dengesizdir. Bu sebeple yüksek risk teşkil eden beş haftalık süreç boyunca bebeklerin beslenmesine özen gösterilmesi gerekir. Yine de prematüre bebeklerde ilerleyen dönemde insülin direnci görülme olasılığı, ideal gelişim gösteren bebeklere kıyasla çok daha yüksektir.
Böbreklerin İşlevlerinde Problemler
Gelişim sürecini tamamlayamadan doğan prematüre bebeklerde karşılaşılan problemlerden biri de böbrekler ve boşaltım sistemiyle ilgili durumlardır. Böbreklerin gerekli şekilde gelişememiş olması bebeklerde böbrek fonksiyon bozukluğuna, böbrek hasarına ve ilerleyen dönemde böbrek yetmezliğine yol açabilir. Bu riskleri önlemek için bebeklerin böbrek gelişimlerinin takip edilmesi oldukça önemlidir.
Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları
Prematüre bebeklerin sindirim sistemleri de gerekli şekilde işlev gösteremez. Bu sebeple sindirim güçlükleri yaşayan prematüre bebeklerin karın bölgesinde şişkinlik gözlenmesi ve ciddi gaz sancıları yaşanması sık karşılaşılan durumlar arasında yer alır.
Bağırsaklardaki gelişim gerilikleri sebebiyle prematüre bebekler enfeksiyonlara açık hale gelir. Bu durum bağırsak florasının bozulmasına ve hatta bağırsak delinmesine sebep olabilir. Bağırsak delinmesi yaşanması durumunda bu problem mideye yerleştirilen basit bir tüp aracılığıyla çözülebileceği gibi bebek ameliyata da alınabilir. Bu süreçte bebeğe antibiyotik tedavisi uygulanır. Bağırsaklardaki delikleri genellikle ilerleyen dönemde bebek kendi kendine onarabilir.
İşitme Problemleri ve Görme Bozuklukları
Prematüre bebeklerin duyu organlarındaki gelişim ideal şekilde ilerleyemediğinden dolayı çeşitli problemlerle karşılaşılabilir. Prematüre bebeklerde bağışıklık sisteminin düşük olması sebebiyle yaşanan enfeksiyonlar da duyu organlarında kalıcı hasar bırakabilir. Prematüre bebeklerde duyma yetisinde azalma sık karşılaşılan durumlar arasında yer alır. Hatta erken doğan bebeklerde işitme kaybı da riskli durumlar arasında yer alır. Bu durumu önlemek için işitme tarama testlerini düzenli olarak yaptırmanız önerilir.
“Prematüre retinotapitisi” ise erken doğan bebeklerde en sık karşılaşılan görme problemlerinden biridir. Göz damarlarında gelişimsel problemlerden kaynaklanan ve retinanın parçalanmasına sebep olan bu hastalık, prematüre bebeklerde ROP taraması adı verilen basit bir prosedür sayesinde tespit edilebilir ve tedavi süreci başlayabilir. Doğumdan dört hafta sonra gerçekleştirilmesi gereken bu tarama, hastalığın ilerlemesi hakkında net bilgiler verebilir. Eğer tetkik ve tedavi gerçekleşmezse bu hastalık görme kaybıyla sonuçlanır.
Prematüre bebeklerde ilerleyen dönemde şaşılık, göz tembelliği, miyop, göz tansiyonu gibi görme bozukluklarına rastlanma sıklığı da ideal gelişim gösteren bebeklere kıyasla daha yüksektir. Prematüre bebeklerde görme bozuklukları riskini en aza indirmek için bebeğinizi düzenli olarak göz muayenesine götürmeniz önerilir.
Prematüre Bebeklerin Karşılaştığı Gelişimsel, Zihinsel ve Bilişsel Sorunlar
Prematüre bebekler, birçok açıdan yaşıtlarından farklı gelişim gösterir. İskelet ve kas sistemindeki gelişim gerilikleri sebebiyle erken doğan bebeklerin oturma becerisi kazanması, emeklemesi ve yürümesi çok daha uzun süre gerektirebilir.
Zihinsel anlamda kavrama güçlüğü yaşayabilecek olan prematüre bebeklerin, çocuk gelişim uzmanlarıyla çalışması önerilir. Prematüre bebeklerin bazı temel kavramları anlamlandırması da daha zor olabilir. Küçük- büyük, hafif- ağır, yakın- uzak gibi çeşitli temel nitelendirmeleri öğrenebilmesi için prematüre bebeklerin özel oyuncaklardan yardım alması gerekebilir.
Prematüre bebeklerin kaba motor becerileri yaşıtlarına göre daha yavaş gelişebilir. Bunun yanı sıra ince motor becerileri de prematüre bebeklerde daha yavaş ilerleme gösterecektir. Okul öncesi dönemde etkinlikler ve oyunlar sayesinde erken doğan çocukların gelişimleri artırılabilir. El göz koordinasyonu, yaratıcı düşünme, problem çözme becerileri bakımından da yaşıtlarından arkada kalma olasılığı olan prematüre bebeklerde geç konuşma, kekemelik gibi konuşma problemleri de görülebilir.
Prematüre Bebeklerin Yaşayabileceği Sorunları En Aza İndirmek İçin Kullanılabilecek Yöntemler
Prematüre bebekler, özellikle yeni doğan döneminde hassas bakıma gereksinim duyar. Sağlık sorunlarının oluşturabileceği riskler en aza indirildiğinde bebeğinizin ideal gelişim seviyesine ulaşabilmesi için de özenli bakım gerçekleştirmeniz gerekecektir. Prematüre bebeğinizin yaşıtlarından daha farklı bir gelişim döngüsüne sahip olduğunu unutmamanız gerekir. Bu sayede bebeğinize ihtiyaç duyduğu bakımı sağlayabilirsiniz.
Erken doğum sonucu dünyaya gelen bebeklerin sağlık sorunlarıyla karşılaşma olasılıkları çok daha fazla olduğundan dolayı düzenli olarak doktor kontrollerine gitmeleri gerekir. Organlarındaki ve sistemlerindeki gelişim geriliklerinin yol açabileceği hastalıkların tedavisi için erken tanı oldukça önemlidir.
Prematüre bebeklerin alanında uzman çocuk doktorlarıyla çalışması gerekir. Aynı zamanda çocuk gelişim uzmanları ve çocuk fizyoterapistleri de mutlaka prematüre bebeklerin sağlıklarının takibinde yer alması gereken kişilerdir.
Prematüre bebeklerin karşılaşabileceği durumlar yalnızca sağlık sorunlarıyla sınırlı değildir. Prematüre bebeklerin yaşayabileceği gelişimsel sorunların en aza indirilebilmesi için sabır gerektiren bir eğitim sürecine ihtiyaç duyulur. Bu süreçte pedagogların, konuşma terapistlerinin ve çocuk psikologlarının yardımı oldukça fazla olacaktır. Ancak prematüre bebeklerin normal hayata yetişebilmesi için en büyük rol ebeveynlere düşer. Sevginizi, ilginizi ve güler yüzünüzü çocuğunuzdan asla esirgememeniz; bebeğiniz için en yararlı tedavi yöntemi olacaktır.