Down Sendromlu çocuklar, normal gelişim gösteren çocuklarla kıyaslandıklarında bütün gelişimsel alanlarda gerilik yaşadıkları fark edilmektedir. Erken çocukluk aşamasında, Down sendromlu çocukların gelişimleri, normal gelişim gösteren çocuklarınkine benzer biçimde, aynı sırayla ancak daha yavaş şekilde meydana gelmektedir. Down sendromlu çocuklar normal çocuklara göre: bilişsel, dil ve kişisel-toplumsal gelişimi alanlarında gerilik göstermektedir. Bu gerilik yaşamın erken sürecinde fazla belirgin olmasa bile çocuğun büyümesiyle belirgin hale gelmekte ve zamanla yaşıtları ile arasındaki fark daha ön plana çıkmaktadır.
İçindekiler
Down Sendromu ve Bilişsel Gelişim
Down sendromlu çocukların nörolojik sistemlerindeki yetersizliğin bilişsel gelişimi etkilemesi sonucu, çocuğun hareketleri, çevresini algılaması, çevresinde bulunan insanlarla iletişimi, öğrenmesi, ses çıkarması, koordinasyonu, konuşması gibi birçok gelişimsel dönem olumsuz şekilde etkilenebilmektedir. Down sendromuna sahip kişilerin normal gelişim gösteren bebeklere göre daha pasif, gevşek, çevrelerine ilgisiz, sesiz ya da fazla huysuz olmaları söz konusu olabilmekle beraber, büyük çoğunluğunun yaşamlarının ilk dönemlerinde diğer bebeklerden çokta farkları yoktur.
Down sendromlu bebeklerin bilişsel gelişimi, normal gelişim gösteren çocuklarla aynı sıraya sahip olmasına rağmen, gelişimsel hızları yaşıtlarına göre daha yavaş ve gecikmeli olarak ilerlemektedir. Bu gerilik düzeyi bazı çocuklarda daha az iken bazı çocuklarda ise çok ağır şekilde yaşanabilmektedir. Doğumdan itibaren beslenme bozukluğu, tiroid ya da büyüme hormonu azlığı, ağır kalp problemleri ve benzeri sorunlara sahip olan Down sendromlu bebeğin fiziksel gelişimi de beklenenden daha yavaş gerçekleşmektedir. Bu yavaş büyüme, Down sendromlu çocuğun gelişimsel sürecindeki kazanımlarına da negatif şekilde etki etmektedir. Çocukta görme ve işitmeyle ilgili bir sorunun olması ve geç fark edilmesi, tedavisinin yapılmasındaki gecikme gibi sebepler de öğrenme sürecinde yetersizliklerin oluşmasına yol açmaktadır.
Down Sendromu ve Dil Gelişimi
Down sendromlu bebeklerin konuşma ve dil gelişimi yaşamının ilk aşamalarından itibaren gecikmeli şekilde yaşanmaktadır. Bu gecikmenin nedenleri arasında ise işitme kaybı, ağız ve dil kaslarındaki hipotoni (kas gevşekliği) ve çocuğun zihinsel gelişimindeki geriliğin etkisi bulunmaktadır. Bu konu hakkında yapılan araştırmalar, Down sendromlu bebeğin en fazla dil alanında geri olduğunu, bu alandaki geriliğini çevresinin dille ilgili özellikleriyle de ilişkili olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Normal gelişim gösteren çocuklar, iki yaşın sonuna doğru sözcüklerin birbiri ile olan bağlantılarını anlamaya başlarken, bu dönem Down sendromlu çocuklarda çok daha geç başlamaktadır.
Normal gelişim yaşayan bebeklerde 3. veya 4. aylarda çıkardıkları sesler artmakta daha sonra ilgisini konuşmaktan daha fazla çevresine ve konuşulanlara çevirdiği için çıkardığı seslerde düşüş yaşanmaktadır. Down sendromlu bebeklerse daha sonradan ses çıkarmaya başlamakta, çevrede konuşulanları dinlemediği ve dikkat etmediği için çıkardığı seslerde diğerler çocuklardaki gibi bir azalış yaşanmamakta, bu azalma daha geç görülmektedir. Ayrıca down sendromlu çocuğun kas gevşekliği yaşamasının sonucunda beslenmesinin yanı sıra konuşma becerileri de etkilenmektedir. Konuşmada ve yemek yeme sırasında vücudumuzda aynı kaslar (yüz, ağız, omuz ve gövde kasları) çalıştığı için, kaslardaki gevşeklik kelimelerin şekillendirilmesini ve yiyeceğin ağız içinde çevrilmesini daha zor bir hale getirmektedir. Gövde kaslarındaki gevşeklik de konuşma esnasında nefesle ilgili gereken desteği oluşturmada zorluklara sebep olabilmektedir.
Down Sendromu ve Kişisel – Toplumsal Gelişim
Yeni doğan bir bebeğin çevresiyle ilk iletişimi ağlama yoluyla olmaktadır. Yapılan araştırmalar ilk yaşlarında Down sendromlu bebeğin ağlamasının hem nicelik hem de nitelik açısından diğer çocuklardan farklı olduğunu, normal gelişim gösteren çocuklarla kıyaslandığında daha uzun ağladıklarını, daha fazla mızmızlandıklarını ve daha az ses çıkardıklarını kanıtlamaktadır. Down sendromlu çocuklar altıncı aya kadar çoğunlukla daha az ağladıkları için uslu bebekler olarak isimlendirilmekte, bu da bebeğin yetişkinlerle daha az iletişime girmesine sebebiyet vermektedir. Normal bir çocuğa göre eylemleri gecikmeli de olsa, normal gelişim gösteren çocukların yaptığı gibi Down sendromlu bebeklerde konuşulduğunda gülümseyerek ya da ses çıkararak cevap vermekte, kucağa alınmak istediğini göstermekte, eğlenceli oyunlardan hoşlanmakta, diğer çocuklar gibi çevresinin dikkatini çekmek için ağlamaktadır. Yapılan araştırmalarda Down sendromlu çocuklarda görülen kalp hastalığı, kas gevşekliği gibi sorunların, bu çocukların öz bakım becerilerini elde etmelerini olumsuz şekilde etkilediği belirlenmiştir. İmkan sağlandığında ve uygun eğitim verildiğinde bağımsız yaşam becerilerini elde edebildikleri ve yaşamlarını daha az bağımlı olarak sürdürmeyi başarabildikleri kanıtlanmıştır. Zihinsel engelli bir grup arasında Down sendromlu çocukların diğerlerine kıyasla daha sosyal, mutlu, sevecen ve daha güler yüzlü oldukları görülmektedir.
Çoğunlukla Down sendromlu çocuklar neşeli, sempatik, sevecen, sosyal, canlı, mutlu ve çevresiyle iyi ilişkiler kurabilen çocuklar olarak tanımlanmakla beraber, bu çocuklarda duygusal ve davranışsal sorunlar da görülebilmektedir. Bu sorunların normal gelişim gösterenlere kıyasla daha fazla olduğu, buna karşın diğer sebeplerle zihinsel engelli tanısı almış gruplara göre daha az olduğu anlaşılmaktadır. Down sendromlu çocuklarda dikkat toplama, problem çözme ile ilgili yetersizliklerin yanı sıra hiperaktivite, stereotip (davranışın tekrarlanması) gibi bazı sorunlu davranışlar da bulunmaktadır. Bu davranışlar erken çocukluk aşamasında çıkmadan ya da yerleşmeden önce ebeveynlerin uygun yaklaşımları ile önlenebilmekte ya da en az düzeye indirilebilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Down Sendromlu Çocuklarda Görülen Konuşma Sorunları Nelerdir?
Down Sendromlu çocuklarda çoğunlukla artikülasyon problemleri (konuşma seslerinin yanlış üretimi) ve fonolojik sorunlar tespit edilmektedir. Çocuk, fonolojik bozukluk sebebiyle konuşma seslerini atabilir, yerlerini değiştirebilir, benzeşim işlemi yapabilir ve işitsel olarak farklarını ayırt etmede problem yaşayabilir. Mesela “pencere” ile “tencere” sözcüklerini işitsel olarak karıştırması oldukça doğaldır. Ayrıca down sendromlu çocuklar uzun ve karışık cümleler, soru cümlesi ve olumsuz cümle kurmada, sözcük üretiminde, ekleri kullanmada birtakım problemler yaşayabilirler.
Down Sendromu Bebeğin Büyüme ve Gelişimini Etkiler mi?
Down sendromlu bebeğinizin yeni doğduğunda beslenme bozukluğu, tiroid ya da büyüme hormonu azlığı, ağır kalp sorunları ve benzeri problemleri söz konusu olabilir. Ayrıca down sendromlu bebeğin fiziksel gelişimi (boyunun uzaması, kilo artışı vb.) de beklenenden daha yavaş şekilde gerçekleşir. Bu sebeple down sendromu bebeğinizin büyüme ve gelişimini üzerinde etkiye sahiptir.
DOWN SENDROMLU ÇOCUKLARA KARŞI NASIL DAVRANILMALIDIR?
Ebeveynler down sendromlu çocukları ile sürekli konuşup aralarındaki iletişimi asla koparmamalıdırlar. Devamlı olarak iletişim halinde olma durumu onların konuşma becerilerinin gelişmesine yardımcı olmaktadır. İletişim halindeyken direkt olarak göz teması kurmaya özen gösterilmelidir. Kolay ve kısa cümleler ile iletişim kurmak ilk etapta daha yararlı olacaktır.
Down Sendromlu Çocuklar Kaç Yaşında Konuşmaya Başlarlar?
Down Sendromlu çocukların genelinde geç konuşma problemi yaşanabilir. Ancak hiç konuşamayan çocuk sayısı oldukça düşüktür. Erken aşamada başlanan dil terapisi ile ortalama 2-3 yaş aralığında rahatlıkla konuşmaya başlayabilmektedirler.