Her ebeveyn çocuğundaki en ufak bir fark bir ışığı bile fark etmek ister. Bunun en temel sebebi ise kendileri için en önemli varlık olan çocuklarının çevresindeki kişiler tarafından da anlaşılması ya da öyle düşünülmesini istemelerinden kaynaklanır. Tabii ki her çocuk özel ve tektir. Fakat, bazı çocukların zeka seviyelerinin gelişmişliği normalin üstünde olup bilimsel olarak tespit edilmiştir. Çocuğunuzun üstün zekalı olup olmadığını tespit edebilmek için ilk olarak onu çok iyi şekilde takip etmelisiniz. Çünkü çocuğunun farkında olmayan ebeveynler, bir süre sonra çocuklarındaki zekanın körelmesine ve normal zeka seviyesine dönmesine sebep olur.
İçindekiler
Üstün Zeka Testi Nedir?
Özellikle çocuklar için hazırlanan üstün zekalılar testi, kişinin zeka performansını ve becerilerini tespit etmeye yönelik bir testtir. Üstün zekalılar testi sonucunda özel çocukların tespit edilip, özel eğitim süreçlerine tabi tutulması gerekir. Üstün zekalı çocuğun eğitim planlaması diğer çocuklarla kıyaslandığında farklı olmalıdır. Aksi takdirde becerilerini sergileme ve geliştirme konusunda olumsuz etkilenebilirler. Günümüzde Türkiye’de uluslararası geçerliliği olan VİSC-R 3-4 ve Stanford Binet zeka testleri yapılmaktadır. Ebeveynler bu testlere bağlı kalmamalı ve çocukları için alanında uzman kişilerden yardım almalıdırlar.
Üstün Zeka Testleri 3 Yaşından İtibaren Yapılmaya Başlanabilir
Son zamanlarda pek çok ebeveyn, çocuklarının üstün zekâlı ve üstün yetenekli olup olmadığını tespit etmek için onları testlere sokmaya başladı. Uzmanlar ilk olarak bu testlerin sadece ‘özel çocuk keşfi’ amacıyla yapılmadığını ailelere anlatmaktadır. Bu testler belli yaş aralığında yapılarak ve belli süreçlerde tekrarlanarak çocuğun beyin gelişiminin takip edilmesine yardımcı olmaktadır. Bu testler sayesinde bireylerin daha yetenekli olduğu alanlar tespit edilip, onları daha iyi bir biçimde değerlendirmesi amaçlanmaktadır. Doktorlar üç yaşından itibaren çocuklara zekâ testinin yapılabilmesinin mümkün olduğu açıklamıştır. Fakat elde edilen sonuçlar %100 kesin sonuç vermemektedir. Bu sebeple daha doğru sonuçlar elde etmek için beş yaşına girmiş olması gerekir.
Çocuklarda Üstün Zeka Belirtileri Nelerdir?
Çocuğunuzun üstün zeka, parlak zeka ve normal zeka düzeyinde olduğunu işaret eden bazı davranış belirtileri bulunmaktadır. Peki, üstün zekalı çocukların davranış belirtisi olabilecek eylemler nelerdir? Bu kısımda üstün zeka belirtilerini bebeklikten 5-6 yaşa kadar sırasıyla açıklayacağız. İlk olarak üstün zekalı çocukların bebeklikten itibaren gözlemlenebilen davranışları arasında el-kol-bacak hareketlerinin sıklığı gelmektedir. Yani üstün zekalı çocukların bebeklik aşaması normal bir çocuğa göre aşırı hareketli geçmektedir. Ayrıca ebeveynlerin hızlı/erken öğrenme ve onları gördüğünde tanıdığını gösteren mimik sergileme (gülmek gibi) üstün zeka belirtilerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Üstün zekalı çocukların seslere karşı duyarlılığı yaşıtlarına göre daha fazla gelişmiştir ve ağrılara karşı fazla tepkili davranırlar.
Üstün zekalı çocuklar 2 yaş ve sonrasında güçlü konsantrasyon yeteneğine sahip olurlar, uzun süreli dikkat yeteneği sayesinde gözlemledikleri, duydukları ve deneyimledikleri şeyleri asla unutmamayla birlikte mükemmel bir hafıza performansına sahiptirler. Aşırı meraklılık ve sürekli soru sorma her ne kadar tüm çocuklar için geçerli olsa da üstün zekalı çocuklar bıkmadan usanmadan soru sormaya devam edebilir. Çünkü bu çocuklar sorarak ya da deneyim edinerek öğrenmekten keyif alırlar.
Erken yaş aralığında kelime haznesi diğer çocuklara kıyasla daha fazla çeşitliliğe sahiptir. Ayrıca uzun cümle kurabilme becerisi ve dil bilgisi gelişimi göstermeye meyillidirler. Üstün zekalı çocuklar hayal ettikleri olay veya nesneleri betimleyebilme, adeta üç boyutlu hayal gücü sergileme becerisine sahiptirler. Ayrıca sahip olduklarını yetenekler sayesinde kolaylıkla arkadaşlarını yönetebilme, kendinden büyük çocuklarla arkadaşlık edebilme ve lider davranışlar sergileme özelliklerine sahiptirler. Zorlukların üstesinden gelebilme, problem çözme yetenekleri de oldukça gelişmiş bir düzeydedir.
Üstün Zekalı Çocukların Yaşadığı Bazı Sorunlar
Özel yeteneklere sahip çocuklar çoğunlukla yaramaz, dikkatsiz ve umursamaz olmakla suçlanırlar, ancak bu tamamen yargılayan kişilerin eğitimsizliğini açığa çıkarmaktadır. Çünkü bu tip çocukların düşünme gücü diğerlerine kıyasla daha hızlı geliştiği için bulundukları ortamda sivrilmeleri oldukça normaldir. Son dönemlerde dikkat eksikliği çağımızın sorunlarından biri olmakla beraber zeka potansiyeli yüksek çocuklarda da sıklıkla rastlanmaktadır.
Zeka yaşı ve yetenek açısından yaşıtlarından önde olan çocuklar, dersleri veya yaşıtları için uygun aktiviteleri yapmayı sıkıcı bulabilirler. Yaşanılan bu durum ise bulundukları ortamda rahatsız hissetmelerine ve uzaklaşmak istemelerine neden olabilir. Bazen içine kapanıklık olarak adlandırılan durumlar aslında bundan kaynaklanmaktadır. Bu durumlar ilerleyen dönemlerde beyin göçlerine sebebiyet vermektedir.
Türkiye’de de son zamanlarda üstün zekalılar için özel eğitim kurumları ve özel uygulamalar üzerinde çalışılmaya başlandı. Üstün zekalı çocukların tespit edilmesi ve potansiyellerinin değerlendirilmesi için çalışmaların hız kesmeden devam etmesi gerekmektedir. Özel yeteneklere sahip çocuklar özel eğitim müfredatı ve alanında uzman eğitmenler ile eğitim alamadıklarında kendilerini ifade etme konusunda her zaman rahatsız hissederler.
Üstün Zekalı Çocuk Sahibi Ailelere Tavsiyeler
Ebeveynlerin ilk olarak testin ve gözlemlerin sonucuna güvenip çocuğunun üstün zekalı olduğunu kabul etmesi gerekir. Daha sonrasında ise alanında uzman kişilerle görüşerek destek almalı ve öğretmenleri ile birebir pozitif ilişkiler kurmalıdırlar. Üstün zekalı çocuklar için yedi günlük bir program yapılmamalı, en az bir gün çocuğun dinlenme günü olarak ayrılmalıdır. Bu tip ailelerin çocuklarını çok yönlü şekilde yetiştirmesi oldukça önemlidir. Bu sebeple buradaki ebeveynlere de çok iş düşmektedir, anne babalar kendilerini iyi yetiştirmelidir. Hayatla pozitif bir bağı olan, problem çözmede yetenekli ve evrensel değerlere karşı duyarlı olan ailenin çocuğu da ebeveynlerini rol model alarak büyüyecektir.
Sık Sorulan Sorular
Çocuğun Zeka Seviyesi Nasıl Ölçülür?
Zeka testleri zihinsel performansın tespiti için yapılan ve sonucunda “zeka yaşı” tespit edilen testlerdir. Çocuklar için hazırlanmış zeka testlerinde en sık tercih edilenler Stanford Binet Zeka Testi ve Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği (WISC-R)’dir. Wechsler Zeka Ölçeği 6-16 yaş aralığındaki çocuklar için hazırlanan ve bireysel olarak uygulanan bir testtir.
Üstün Zeka ve Geç Konuşma Arasında Bir Bağlantı Var mıdır?
Çocuğunuzun zekâ seviyesi belirli bir seviyeden yüksek olduğu tespit edildikten sonra üstün zekalı olarak nitelendirilmektedir. Dünyada üzerinde yapılan araştırmalara göre, geç konuşmaya başlayan çocukların sadece on çocuktan biri üstün zekalıdır. Bu sebeple geç konuşma ve üstün zeka arasında bariz bir bağlantı bulunmamaktadır.
Çocuğunuzun Üstün Zekalı Olduğu Ne Zamandan İtibaren Anlaşılır?
Çok küçük yaşlarda yapılan testlerin çocukların hızla büyüdüğü sürece denk geldiği için sağlıksız sonuçlar verebileceği göz önüne alınmalıdır. Bu sebeple zihinsel yetenek çocuklarda, zeka (IQ) testleri ile 3 yaşından itibaren güvenilir bir biçimde yapılmaya başlanabilir.
Üstün Zeka Genetik Bir Unsur mudur?
Çocuklarda görülen üstün zekanın gelişiminde etkili olan unsurlar arasında genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi bulunmaktadır.